We hebben een rustige nacht. We hadden van andere reizigers gehoord dat die 's nachts door de politie uit bed gehaald werden, omdat ze op een plek stonden waar dat niet mocht, mar wij worden met rust gelaten. We rijden naar Ouzoud en zijn om kwart over negen op de camping. We gaan naar de waterval die echt heel mooi is. De camping wordt gerund door Renate en Paul, twee Nederlanders die vier jaar door Afrika gereisd hebben. 's avonds is er een Marokkaans buffet op de camping. We krijgen de kans om uitgebreider met Paul en Renate te spreken. Ze hebben waardevolle tips.

's ochtends komen de kinderen van de herder weer kijken, maar ze zijn verlegen en zeggen niets. Twee Duitsers op de fiets komen ons tegemoet. Dapper hoor. Bij de eerste koffiestop ontdekken we dat we de achterdeur niet goed op slot gedaan hebben. We hebben een heel stuk met open deur gereden. Gelukkig hadden we na de ervaring van gisteren, toen we na de piste alle spullen die los lagen op de vloer vonden, alles goed vastgemaakt. De schade blijkt een berg woestijnzand en het verlies van een (splinternieuwe) WC-borstel te zijn. We maken een prachtige tocht door de bergen naar het noorden. De bewolking neemt wel weer toe. We willen naar een camping bij de watervallen , maar dat halen we niet voor het donker wordt. Uiteindelijk vinden we een net voor donker een plek langs de weg. Gelukkig is het rustig en worden we met rust gelaten.

We maken een tocht naar Mhahid in het zuiden, zo ver als de verharde weg gaat. We zien een bord "Timbouctou 50 jours", dat gaan we niet halen. Terug naar Zagoira en dan via de de piste naar Foum-Zguid. Ze zijn hard bezig de weg te verbeteren. De rit gaat goed tot we vastlopen bij een brug in wording met grote bergen stenen. Door het veld naar een kleinere piste; dat gaat langzaam maar goed. De piste is de N12. We kamperen ergens midden in de woestijn ('parkeerterrein aan de N12 - weinig voorzieningen, maar we ruim). In de verte zien we een bedoeïenentent met een 4WD. De enige mensen die we zien zijn een herder met heel veel geiten en zijn kinderen. Vriendelijke mensen. Het verkeer bestaat uit een enkele auto die 's avonds langskomt.

's ochtends op de camping, wat klussen en een boekje lezen. Volgens Margriet voor het eerst sinds de kinderen niet meer 's middags slapen. Deel van het onthaastingsproces zullen we maar zeggen. 's middags maken we een wandeling in de palmentuinen. 's avonds diner op de camping. Lekker en zeker niet duur.

Vandaag na twee dagen staan weer verder. Een mooie tocht naar Zagora door heel rustig woestijngebied afgewisseld met palmentuinen en dorpen met lemen huizen en ksars. Onderweg drinken we koffie en bestellen er koek bij, het is tenslotte zondag. Bekend tafereel: de kelner rent naar de winkel bij de buren, koopt daar koek en dient het op op een schoteltje. Het laatste stuk door de Draa-valei is prachtig. We komen op een fantastische camping midden in een palmerie. Het is opvallend hoe de campings in Marokko vooruit gaan zijn. Bij deze komt de beheerder met kopjes mintthee naar ons toe om ons bij de camper in te schrijven. We gaan voor het eerst in Marokko uit eten, het wordt tajine. We bestellen "Patisserie Maroccaine" toe, het blijkt een schaaltje koekjes te zijn. Voor het eerst kunnen we de hele avond buiten zitten.

's morgens eerst naar de markt in Erfoud, een drukke affaire. Ook hier is de vooruitgang zichtbaar: voor het eerst zien we vis in ijs. We horen ook dat de beesten die de slagers buiten hebben hangen nep zijn en dat het goede vlees in de koeling zit. 's middags rijden we het "circuit touristique" langs palmentuinen, heel mooi. We bezoeken een ksour, dat is een dorpje van leem met een ingang en verder omsloten door een muur. Binnenin zijn straatjes, maar ook donkere, overdekte gangen. Het al er 's zomers relatief koel zijn. Een heel stel kinderen wijst ons de weg en vraagt natuurlijk om een "stylo" of een dirham. We worden nog even in een huis uitgenodigd, maar de taalbarrière is te groot. Op de camping is met veel getoeter en lawaai een rallygroep van studenten neergestreken die met Renaults 4 en vergelijkbare auto's een tour rijden.

Vandaag naar de zandduinen bij Merzouga. We maken een tussenstop in Risani, maar daar is weinig te beleven; we realiseren ons dat het vrijdag is. Bij Merzouga zijn de hoogste zandduinen van Marokko, ze vertegenwoordigen de woestijn van de plaatjes.  We willen een rondje rijden, de heenweg over asfalt en de terugweg over volgens de reisgids goed aangegeven, goed begaanbare piste. We merken dat februari een van de rustigste maanden in. We zien wel veel borden  met toeristische faciliteiten, maar weinig toeristen. Ook het aantal mensen dat ons kameel wil laten rijden valt mee.

Er moeten natuurlijk wat mooie plaatjes van de auto in de woestijn gemaakt worden, dus we willen dicht bij een zandduin komen. We rijden achter een Marokkaanse 4WD aan richting de zandduinen. Als we hem maar volgen moet het goed gaan. Plotseling zwaait hij af; wij rijden nog tien meter verder. Tien meter teveel dus. Opeens staan we vast. We hadden ons voorgenomen om geen wilde dingen te doen: we hebben geen schep en geen zandplaten bij ons en ook de cursus terreinrijden staat nog op het programma. Maar nu eruit zien te komen. 4WD geprobeerd, lage gearing geprobeerd, geen resultaat. We laten de achterbanden gedeeltelijk leeglopen en proberen het dan nog eens. Nu lukt het om achteruit weg te rijden! We zijn blij dat we een compressor aan boord hebben om de banden weer op te pompen.

Ook op de in de praktijk niet geweldig aangegeven piste ligt soms zand. Het is een kwestie van er met de goede snelheid doorheen rijden, dan lukt het zonder verdere kleerscheuren. Het is het bekende woestijnrijdersdilemma: rijd je te langzaam dan loop je vast, rijd je te snel dan kan maak je brokken en overzie je de situatie niet snel genoeg.  Wanneer we eenmaal aan onze grote trip bezig zijn draaien we onze hand er waarschijnlijk niet meer voor om, maar nu was het een leerzame ervaring.

Vandaag een prachtige trip over de Hoge Atlas. De lucht is strakblauw. Het begint koud maar we lunchen in ons shirt buiten met uitzicht over een kloof met palmen tussen het rode gebergte.  We komen nu echt de woestijn in. Eerst nog besneeuwde bergen, daarna steeds prachtige vergezichten, afgewisseld met dorpen met lemen huizen. We eindigen op een prachtige camping, met afstand de mooiste die we ooit in Marokko zijn tegengekomen. We hebben een plek met een eigen palm.

De lucht begint gedeeltelijk blauw. Volgens Margriet is het prima weer als je de goede kant uitkijkt en tunnelvisie hebt. Een Nederlander die veel door Afrika heeft gereisd geeft nuttige adviezen over interessante plekken in zuid Marokko, waarop we onze reisplannen aanpassen. We gaan eerst Meknes in. We parkeren vlak bij de medina (vraag niet hoe), maar lopen toch nog een eind om. Mooie islamitische gebouwen en een drukke, maar kleine Medina. Dan naar het zuiden, omhoog tot 2200 meter en door de sneeuw. Op de hoogvlakte zien we apen in de sneeuw. Zodra we de bergen uit zijn wordt de lucht strak blauw. We nemen een camping op 1600 meter. Zal wel koud zijn, maar na Burgos zijn we op alles voorbereid.

Regen, regen, regen. Het was al voorspeld dat we echt zuidelijker moeten (Marrakech of ten zuiden van de Atlas) om zon te krijgen. We besluiten om verder te gaan; het is een mooie route, ondanks het weer. We maken een doorsteek en stoppen in Moulay Indriss, een heilige plaats voor de Marokkanen. Niet-moslims mogen niet in de buurt van de moskee komen. We bezoeken wel een leuk marktje. Dan hebben we pech. We rijden de camping buiten Meknes voorbij omdat we op de stadscamping willen staan. Die blijkt door de gemeente te zijn gesloten, zodat we vijftien km terug kunnen naar de camping die we eerste voorbij reden. Omdat het weer slecht blijft besluiten we niet Meknes in te gaan en komen we ook de camping niet meer af.

Om kwart voor tien komen we aan bij de haven van Algeciras, om half elf gaat de boot, om half twaaf is hij in Ceuta en om elf uur zijn we in Marokko (ja inderdaad eerder i.v.m. de tijdzone). Het is weer even wennen aan het chaotische verkeer met overal willekeurig overstekende voetgangers. Het weer knapt zo op dat we lunchen in het zonnetje. De route door het Rifgebergte is heel mooi. We stoppen in Chefchouen. Het heeft een prachtige medina vol met schilderachtige straatjes. We hebben een mooi uitzicht vanaf de camping op de stad , maar we hebben er weinig plezier van, want 's avonds begint het te regenen. Ook hier weer veel belangstelling voor de auto. De diesel was in Ceuta al 30 cent goedkoper dan in Spanje en in Marokko is het nog 30 cent minder. Dat is niet gek, want zelfs met rustig rijden verstoken we nog 14 liter per 100 km.

Eerst La Rocia bij daglicht bekeken. Het is een pelgrimsoord waar "Hermandados" (broederschappen) van overal uit Spanje huizen hebben met prachtige gevels. Alle wegen zijn zandwegen en bij ieder huis zijn hekken om paarden aan vast te maken. We zien nauwelijks paarden, alleen een paar voor de toeristen. Het oogt heel leeg. Normaal zijn steden op zondagochtend saai, maar hier draagt het bij aan de sfeer. We lezen dat het grote feest met Pinksteren is, dan kunnen er meer dan een miljoen mensen komen. Dat maakt duidelijk waarom de straten zo breed en de pleinen zo groot zijn. Daarna op weg naar Tarifa, voor ons ook historische grond. Eerst staat de navigatie op de kortste route zonder autowegen. Eerst een paar leuke onverharde wegen met zelfs een rivierdoorgang (ja, ja, we hadden het al voorspeld). Welliswaar niet meer dan een centimeter of twintig diep, maar het begin is er. In de buitenwijken van Sevilla worden de straatjes die de navigatie kiest wel erg smal en als we tegen een afgesloten weg aanlopen kiezen we toch maar voor de snelste route met autowegen. Scheelt meteen een uur. Als we dit opschrijven zitten we in Tarifa en kijken vanaf de camping uit over Afrika. IJs en weder dienende (valt mee, vanmiddag regende het een beetje, maar nu zitten we weer in een (schraal) zonnetje) morgen over naar Marokko.

De bezienswaardigheid van Olmao is de vissershaven, dus we kunnen zo uit bed erheen. Maar ook half zeven 's ochtends is al duidelijk te laat voor veel activiteit, hoewel het wel heel schilderachtig is. Er is nog maar een persoon in de visafslag en die is er vooral om ons weg te jagen. Dan naat Tavelo, een mooi plaatsje. Het is opvallend hoe slecht alle kerken onderhouden zijn. Het moet ook haast ondoenlijk zijn om ze goed te houden, ze zijn zo groot en het zijn er zo veel, soms twee direct naast elkaar. We komen Rob weer tegen, nu al voor de derde keer. We stoppen in een soort park voor de lunch. Het zit er vol met grote groepen Spanjaarden die met zijn allen aan het kokkerellen zijn. Wij krijgen meteen ook wat aangeboden. Een gezellige boel. Daarna naar het natuurpark aan zee. Mooie wandeling door de duinen naar zee. Dan nog een wandeling langs de lagunes waar veel vogels te zien moeten zijn. Dat valt tegen, in onze achtertuin zitten er meer. Misschien hadden we vetbolletjes me moeten brengen, dat werkt in onze tuin ook. Het zal de tijd van het jaar wel zijn. Tenslotte naar El Rocio, een prachtig plaatsje met alleen zandwegen. We gaan er uit eten, deze trip voor het eerst. We willen nog een keer uit eten voor we naar Marokko gaan; in Portugal hebben we de kans ook al laten liggen.

Voor het eerst kunnen we buiten ontbijten. De voorspellingen beloven een prachtige, onbewolkte dat en voorlopig komt de belofte uit. We gaan naar het meest zuidwestelijke punt van Europa, vlak bij Sangres. Het is er prachtig. Er liggen zelfs al mensen in badkleding te zonnen op het strand. Op een kraampje staat: "Laatste braadworst voor Amerika". Daarna langs de kust naar het oosten, richting Spanje. Het is opvallend hoeveel drukker het overal is dan in het binnenland, waar je nauwelijks iemand tegenkwam. We zoeken een mooie lunchplaats, liefst aan het strand. Zeker een half uur toeren we achter borden aan die ons steeds andere stranden beloven, maar ons vooral in rondjes sturen. Net als we midden in een villawijk beland zijn en het op willen geven  komen we op een prachtig plekje. We kijken nog rond in Lagos (nee, niet in Nigeria, dat komt nog). Een mooi vissersplaatsje, maar 's middags niet veel actie in de haven. We besluiten dat we nog eens vrij willen kamperen, dus niet op een camping. In het boek vinden we een gratis plaats voor campers in Olmao, vlak bij de haven. Coordinaten in de GPS ingetoetst en erop af. De coordinaten zaten er maar 5 meter naast, maar wel net aan de andere kant van een hek, het werd nog serieus omrijden. Wat je vrij kamperen noemt: in totaal misschien wel vijftig campers staan keurig naast elkaar op de aangewezen plek. Voor het terrein staat een bord "stopverbod voor campers en caravans": de Portugese variant van gedoogbeleid.

Als we wakker worden horen overal vogels. We krijgen direct een lentegevoel. Maar als we naar buiten kijken valt het tegen: ons was een zonovergoten dag beloofd, maar het mist. We gaan nog een keer naar Serpa om het bij daglicht te bekijken, maar we krijgen herinneringen aan ons bezoek aan de Taj Mahal, drie jaar geleden, dat door mist de mist in ging. Nog steeds zo stil overal op straat en de luiken van alle huizen dicht. Daarom vrij snel door naar Mertola. Mertola ligt prachtig in een nationaal park, We komen een veld tegen met wel tien ooievaarsnesten, op iedere beschkbare paal een. Mertola is een leuk klein plaatsje, zeker nu de mist is opgetrokken en de lucht steeds blauwer wordt. Daar na moeten nog wat kilometers gemaakt worden: we willen naar Sangres in het uiterste zuidwestpuntje van de Algarve. Het is opvallend hoe de natuur verandert: toen we weggingen was alles nog kaal, een echt winterlandschap, tweehonderd km staat alles in blad en is het echt lente. Op de laatste kilometers voor de camping komt onze eerste terreinactie. We zien een bord "camping 3 km", ons navigatiesysteem weet een route van 2 km; die nemen we natuurlijk. We belanden op een pad dat we met de BMW niet aangedurfd hadden, maar de LandCruiser heeft er geen enkel probleem mee. We denken dat het navigatiesysteem ons langzaam aan traint in off-road: we staan vast binnenkort opeens voor een rivier.

Vanochtend geen vers brood, want de winkels gaan pas om 9 uur open. We gaan Evora in, een mooi stadje met schilderachtige straatjes, maar niet zo levendig in februari. Toevallig is vandaag de maandelijkse markt. Daar is een stuk meer te doen  dan op de markt van Elvas. Er worden vooral kleren en huishoudelijke artikelen gekocht, die luidkeels worden aangeprezen. Het is toch wel weer koud als het even waait of de zon achter de wolken verdwijnt; daarom gaan we terug naar de camping om te lunchen.  Na de lunch willen we een grot met prehistorische tekeningen bezoeken en een soort Stonehenge. Voor de grot moeten we een afspraak maken, dat lukt voor morgenochtend. De stenencirkel heeft de meeste stenen van alle vergelijkbare plaatsen in Europa: 95. op sommige zijn nog inscripties te zien.

Vandaag een tripje van zo'n 200 km. Het weer is een stuk beter dan gisteren. We hebben week kleine weggetjes uitgezocht  en dat is prachtig. We zien de eerste bloesem al en dat in midden februari! Na de grens met Portugal (die nergens aan te herkennen is, zelfs geen bord) worden de wegen nog smaller. We komen door mooie wit-blauwe dorpjes. In Elvas gaan we naar de markt, maar die loopt helaas al op zijn einde. 's middags belt de belastingdienst met slecht nieuws: ons verzoek voor toepassing kwarttarief wordt afgewezen. De camping in Evora waar we een jaar of dertig geleden waren herkennen we met moeite.

Eerst 's ochtends genoten van ons privé douche/toilet.  We hebben nog nooit zo'n luxe camping gehad, met eigen toilet en warme douche per plaats (en dat wil door Afrika gaan trekken). Daarna de stad in. Het is veel kouder dan gisteren, maar wel heel mooi. Tussen de middag gaan we terug naar de camping op te lunchen en op te warmen en daarna weer naar de stad. Er is veel te zien, hoewel alle winkels dicht zijn, omdat het zondag is.  Wanneer we terug zijn op de camping worden we uitgenodigd door een van de buren om te eten. Hij heeft de camper gezien en wil het verhaal horen dat erbij hoort. Het wordt een gezellige avond.

Als we wakker worden staat het ijs op aluminiumstrips in het woongedeelte. Tijd om meer warmte op te zoeken en dus lager te gaan (we zitten nog op 800 m). We laten het navigatiesysteem de kortste (dus niet de snelste) route uitzoeken en autowegen vermijden. Het wordt een prachtige tocht. Koeien grazend in de sneeuw, onverharde weggetjes en 's middags kan de verwarming uit en het raam open. Onderweg nog even wandelen in het bos. Als we aankomen kunnen we nog buiten ziten voor het donker wordt. We zien de zon ondergaan boven de palmen. Wat een verschil met twee dagen geleden!

Vandaag de eerste stadag. Ook hier is het wel koud 's nachts; het ijs zit op de tafel die we buiten hebben laten staan. Gelukkig is het weer behoorlijk, het is gedeeltelijk bewolkt. We gaan Salamanca in en besluiten om met de auto te gaan. Van tevoren een parkeerplaats uitgezocht op het navigatiesysteem. Helaas rekent hij parkeergarages ook mee en daar zijn we te hoog voor. Na enig getour door de stad toch een plek gevonden. Salamanca is even mooi als de laatste keer dat we er waren, maar wel veel kouder in februari dan in juli. Even boodschappen doen voor het avondeten. Dat is altijd leuk in Spanje. Zelfs de Lidl heeft allerlei dingen die we in Nederland niet kennen. Het wordt paella met authentieke ingrediënten  's middags wat gerommeld op de camping; onder andere de route voor de volgende dagen uitgezocht en het water ververst, dat hadden we in Nederland nog niet gedaan na het schoonmaken van de watertanks.

Onze eerste langere trip plannen we naar zuid Europa en Marokko. Prima doel voor begin februari. We lezen dat het in de Algarve en in Marokko 20 graden is, terwijl het bij ons regent en sneeuwt. We besluiten om in het kader van het onthaasten geen tolwegen te nemen omdat we toch niet harder dan 85 a 90 km/uur rijden om het dieselverbruik nog een beetje binnen de perken te houden. We komen tot Troyes, ongeveer 350 km van huis. Dat zijn wel andere afstanden dan we gewend zijn met een personenauto, maar we hebben de tijd. We gaan morgen wel meteen verder. Het grootste deel van de dag regent het en het is in elk geval veel kouder dan we prettig vinden.

We krijgen alle soorten neerslag: regen, sneeuw en hagel. Hoewel we door veel leuke plaatsjes komen rijden we verder, omdat het weer te slecht is. We eindigen in een heel klein plaatsje in de buurt van Angouleme , vlakbij Bordeaux. Helaas zijn alle campings dicht  in dit gebied, dus het wordt voor het eerst en camperplaats. Hoewel de beloofde stroom er niet is houdt de kachel het de hele avond vol. Gelukkig maar, want het plaatsje is zo klein dat er zelfs geen cafe is. We hebben toilet aan boord en faciliteiten om buiten te douchen. Die laatste gebruiken we nog maar ven niet.

We zijn vroeg op pad en kiezen in verband met het weer toch maar voor de tolweg. Kronkelwegen in de sneeuw in de Pyreneeën lijken ons een minder succes. In Spanje belanden we in een sneeuwstorm en eindigen inde buurt van Burgos op 1000 m hoogte. Het wordt overnachten in de sneeuw. We hebben weer geen electriciteit. We hebben een kabel met eurostekker, in Spanje worden overal gewone 220V stekker gebruikt. Hopen maar dat de kachel het blijft doen in deze kou. De schrik slaat ons om het hart als hij afslaat met een foutmelding. Het blijkt oververhitting te zijn. Met voorzichtig opstarten krijgen we hem weer aan de gang.

We worden wakker in de sneeuw. Gelukkig niet al te veel last van de kou gehad. Op weg richting Salamanca. Na een half uurtje rijden klaart de lucht helemaal op: het wordt vrijwel strak blauw. Hoera. Op de camping kunnen we zelfs buiten lunchen. Spullen drogen, electriciteit in orde maken, boodschappen doen.